PRZYWRÓCILI PAMIĘĆ WETERANOM POWSTANIA WIELKOPOLSKIEGO ORAZ WOJNY POLSKO-BOLSZEWICKIEJ
Zdjęcie: zbiory prywatne
Policjanci, członkowie naszego związku zawodowego niejednokrotnie udowadniali, że nie jest im obca powaga, prestiż munduru oraz etos i braterstwo służby. Tak też było i tym razem. Wszystko zaczęło się od hobbystycznego zainteresowania policjanta bydgoskiego garnizonu, mł. asp. Krzysztofa Knycha. Późną jesienią 2020 r., kiedy zbliżała się kolejna rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego, postanowił poszerzyć swoją wiedzę. Przeglądając fachową literaturę, profesjonalne tematyczne strony internetowe, a także zdigitalizowane dokumenty archiwów państwowych i wojskowych, natrafił na informacje o jednym z weteranów, którego personalia odpowiadały jego przodkowi. Po zgłębieniu wiedzy na ten temat udało się dotrzeć do archiwalnych dokumentów i potwierdzić udział pradziadka w Powstaniu Wielkopolskim i wojnie polsko-bolszewickiej. Tematem udało się policjantowi zainteresować swoich kolegów, tj. st.asp. Marka Chmielewskiego, mł. asp. Mariusza Winieckiego oraz sierż.sztab. Szymona Siekierskiego. Jak się okazało, byli oni również potomkami żołnierzy i powstańców, mieli także niepełne informacje na temat udziału swoich przodków w tych bojach. W związku z tym udzielili wsparcia koledze hobbyście. Wspólnie udało się im dotrzeć do dokumentacji potwierdzającej także udział w Powstaniu Wielkopolskim oraz wojnie polsko-bolszewickiej ich pradziadków i prababć.
Poszerzając wiedzę, często wieczorami, w czasie wolnym od służby mł. asp. Krzysztof Knych, wspólnie ze swoją siostrą Katarzyną Knych, także pasjonatką historii, zweryfikowali jeszcze czterech weteranów spoczywających na tym samym cmentarzu co ich przodek oraz dziewięciu innych pochowanych na cmentarzach gminy Złotniki Kujawskie. Rodziny odnalezionych bohaterów najczęściej nie miały w ogóle wiedzy lub miały ewentualnie fragmentaryczną wiedzę dotyczącą chlubnej przeszłości swoich przodków. Łącznie udało się ustalić 17 Powstańców Wielkopolskich, w tym czterech żołnierzy wojny polsko-bolszewickiej, oficerów, podoficerów oraz szeregowych. Dwoje z nich za swoje czyny zostało udekorowanych Medalem Niepodległości oraz Krzyżem Virtuti Militari V klasy.
Finalizacja całego przedsięwzięcia nie mogłaby zostać zrealizowana bez wyjątkowej uprzejmości i zrozumienia pasji przez pana Jarosława Jakubowskiego, pełnomocnika Wojewody Kujawsko-Pomorskiego ds. Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Polityki Historycznej. To dzięki niemu mł. asp. Krzysztofowi Knychowi udało się uzyskać pamiątkowe tabliczki dla weteranów, przedkładając wcześniej udokumentowane wnioski o ich otrzymanie, w ramach uczestnictwa w programie Minsterstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego wspieranego przez Wojewodę Kujawsko-Pomorskiego o nazwie „Niepodległa”, tj. projektu oznaczania mogił powstańczych oraz żołnierzy wojny polsko-bolszewickej.
W dniu 05.03.2021 r. policjanci, wraz z asp.sztab. Tomaszem Stycunów reprezentującym NSZZP województwa kujawsko-pomorskiego, w imieniu związku zawodowego policjantów, jak i Policji, złożyli kwiaty, zapalili znicze i oznaczyli dwa groby Powstańców Wielkopolskich znajdujące się w Bydgoszczy.
Następnego dnia na cmentarzu w Piaskach k. Kruszwicy odbyła się uroczystość oznaczenia kolejnych pięciu grobów Powstańców Wielkopolskich. Uświetnili ją pan Dariusz Witczak, burmistrz Kruszwicy oraz bliscy tych pochowanych. Na miejscu przymocowano pamiątkowe tabliczki, a włodarz gminy i grodu nad Gopłem zapalił znicze. Ku miłemu zaskoczeniu rodzin bohaterów, tablice z pamiątkowym orłem powstańczym umieszczono także przy mogiłach znajdujących się na cmentarzach gminy Złotniki Kujawskie. Łącznie udało się przywrócić pamięć 17 żołnierzom, którzy w zdecydowanej większości przez całe życie ciężko pracowali na roli, a żyjąc w trudnych realiach nie mieli czasu i sposobności opowiedzieć potomnym o swoich dokonaniach. Oto oni:
- Bolesław Siekierski – wachmistrz, uczestnik I Wojny Światowej, w listopadzie 1918 r. zbiegł z Armii Pruskiej, żołnierz 4 Pułku Ułanów Zaniemieńskich, uczestnik Powstania Wielkopolskiego, wojny polsko-bolszewickiej w ramach frontu litewsko-białoruskiego, po wzięciu do niewoli przez bolszewików w 1919 r. zbiegł wracając do oddziałów, za postawę w walkach otrzymał odznakę pamiątkową frontu litewsko-białoruskiego wraz z legitymacją podpisaną przez gen. broni Stanisława Szeptyckiego, żołnierz września 1939 r., ponownie wzięty do niewoli przez Wehrmacht, spoczywa na cmentarzu w Bydgoszczy,
- Stanisław Tomaszewski – kapral, brał udział w I Wojnie Światowej, za co został odznaczony Krzyżem Żelaznym II klasy, Powstaniec Wielkopolski, brał udział w walkach o Szubin, Kcynię i Rynarzewo, żołnierz 1 Pułku Artylerii Polowej Wielkopolskiej przemianowanego później na 15 Wielkopolski Pułk Artylerii Polowej, uczestnik wojny polsko-ukraińskiej, wojny polsko-bolszewickiej, brał udział w walkach o Lwów, spoczywa na cmentarzu w Piaskach,
- Maria Katorska – sanitariuszka w Powstaniu Wielkopolskim w szpitalu pomocniczym w Żninie, odznaczona Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, spoczywa w Bydgoszczy,
- Stanisław Boiński – starszy szeregowy, podporucznik, Powstaniec Wielkopolski, w składzie Kompanii Łabiszyńskiej uczestniczył w walkach o Łabiszyn, Szubin, Rynarzewo. Walczył pod Antoniewem, Rudami, Kolankowem, Jakubowem, Jeżewem, gdzie został ranny. Po wyleczeniu nadal na froncie pod Rawiczem, Lesznem, Krotoszynem. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym oraz Medalem Niepodległości, spoczywa w Łabiszynie,
- Wincenty Kanarek - kapral, Powstaniec Wielkopolski z rejonu Kruszwicy, spoczywa w Piaskach,
- Jan Kanarek - st. szeregowy, Powstaniec Wielkopolski z rejonu Kruszwicy, odznaczony Medalem Niepodległości, spoczywa w Piaskach,
- Antoni Domalski - szeregowy, Powstaniec Wielkopolski z rejonu Kruszwicy, spoczywa w Piaskach,
- Stanisław Rydz – szeregowy, Powstaniec Wielkopolski z rejonu Kruszwicy, spoczywa w Piaskach,
- Franciszek Światowski – plutonowy, Powstaniec Wielkopolski, Kompania Pakoska, brał udział w walkach o Inowrocław, Szubin, Kcynię, Nakło, Gołańcz, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Stanisław Borys - plutonowy, Powstaniec Wielkopolski w oddziale powstańczym ze Strzelna, brał udział w walkach na terenie Kruszwicy i Inowrocławia, o Szubin i Kcynię. Odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. W składzie 67 Pułku Piechoty brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, wyjątkową postawą odznaczył się w dniach 14-16 sierpnia 1920 r. w walkach o Nasielsk, tak opisane jest to w zarysie dziejów pułku: „starszy sierżant Frankowski, wysuwając się przed swoją 6-ą kompanię, porywa ją do ataku i zajmuje wioskę Studziankę. Podczas szturmu poległ ugodzony kulą nieprzyjacielską. Wypadek ten zachwiał nieco kompanią. Wtedy to plutonowy Borys natychmiast wyskoczył przed kompanię i poprowadził ją ponownie do natarcia, wyrzucając ostatecznie wroga na miejscowość Budy”. Za bohaterską postawę na polu chwały zarówno poległy st.sierż. Frankowski jak i plutonowy Borys zostali odznaczeni krzyżem Virtuti Militari V klasy; spoczywa w Lisewie Kościelnym,
- Augustyn Koperski - szeregowy, podporucznik, Powstaniec Wielkopolski, brał udział w walkach o Niszczewice, Złotniki Kujawskie, Tarkowo, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Ignacy Zalita – sierżant, Powstaniec Wielkopolski, brał udział w walkach o Złotniki Kujawskie, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Władysław Orlikowski - plutonowy, podporucznik, Powstaniec Wielkopolski, brał udział w walkach o Niszczewice i Złotniki Kujawskie, żołnierz wojny polsko-bolszewickiej w składzie 17 Pułku Ułanów Wielkopolskich, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Franciszek Piechocki – Powstaniec Wielkopolski, brał udział w walkach o Złotniki Kujawskie, Tarkowo, Tupadły, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, we wrześniu 1939 r. żołnierz 59 Pułku Piechoty, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Walerian Łosiński – podporucznik, Powstaniec Wielkopolski, oddział w Inowrocławiu, do walk zebrał grupę w sile ok. 40 osób, brał udział w walkach na terenie Inowrocławia, Złotnik Kujawskich, pod Brzozą, odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, spoczywa w Złotnikach Kujawskich,
- Stefan Weber – Powstaniec Wielkopolski, 28.12.1918 r., jako były członek drużyny harcerskiej, wstąpił w szeregi powstańcze na terenie Trzemeszna i brał udział we wszystkich akcjach przy oswobodzeniu Trzemeszna i okolic. Następnie jako młodociany, przydzielony przez dowództwo Kompanii Trzemeszeńskiej w charakterze gońca bojowego do tejże kompanii na odcinku od Trzemeszna do Inowrocławia. Na terenie Inowrocławia, brał udział przy oswobodzeniu dworca kolejowego, byłego szpitala wojskowego. Po oswobodzeniu Inowrocławia, przydzielony do tamtejszej Rady Ludowej i Żołnierskiej. W marcu 1919 r., jako młodociany, został zwolniony. Za udział w Powstaniu Wielkopolskim odznaczony Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Następnie żołnierz w trakcie II Wojny Światowej.
W 1939 r. powołany do służby (kampania wrześniowa) i przydzielony do 1 p.p. Legionów. Dnia 23.09.1939 r. został internowany na terenie Litwy. Dostał się w szeregi tworzącego się Wojska Polskiego na terenie ZSRR, gdzie ukończył szkołę podchorążych, mianowany podporucznikiem. Z II Korpusem walczył na terenie Afryki i we Włoszech pod Monte Cassino. W 1947 r. wrócił do kraju, spoczywa w Inowrocławiu,
- Wojciech Gulczewski - szeregowy, Powstaniec Wielkopolski, spoczywa w Tucznie.
Za życzliwość przy uzyskaniu pamiątkowych tabliczek osobne podziękowania należą się panu Jarosławowi Jakubowskiemu, pełnomocnikowi Wojewody Kujawsko Pomorskiego ds. Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Polityki Historycznej.
Bez zaangażowania wszystkich wymienionych osób nie byłoby możliwe upamiętnienie ww. bohaterów.
Niezależnie od barwy munduru, czy to policyjnego, wojskowego, czy innych formacji, policjanci pamiętają o tych, którzy służyli przed nimi i poświęcili swoje życie.
Opracował: kol. Krzysztof Knych